ಲಿಂಗ ಸ್ವರೂಪದ ವಿಕಾಸ
ಲಭ್ಯವಾಗಿರುವ ತೀರ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಂಗವೆಂದರೆ (ಕ್ರಿ. ಪೂ. 2) ಗುಡಿಮಲ್ಲಂ ಲಿಂಗ (ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ, ರೇಣುಗುಂಟ). ಇದು ಗಂಡಿನ ಜನನಾಂಗವನ್ನು ಯತಾವತ್ತಾಗಿ ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೂ ಇಂತಹ ಲಿಂಗವನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರದ ಪುರಾವೆಗಳು ಪತ್ತೆಯಾಗಿವೆ.
ಕ್ರಿ. ಶ. 6-7ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಇದು "ತ್ರಿದಿ” (tripartite) ರೂಪಕ್ಕೆ ತಿರುಗುತ್ತದೆ. ಹಿಂದಿನ ತುದಿಯು "ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರ”ದ ಗೆರೆಗಳ ರೂಪ ತಾಳಲಾರಂಭ. (ವರಹಾಮಿಹಿರನ «ಬೃಹತ್‌ಸಂಹಿತೆ» ಕ್ರಿ. ಶ. 6, ತುಸು ನಂತರದ «ವಿಷ್ಣುಧರ್ಮೋತ್ತರ» ಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ವಿವರಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ.)
ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಹಲವು ದೇಗುಲಗಳಲ್ಲಿ (ಕ್ರಿ. ಶ. 6-7) ಲಿಂಗದ ಕೊನೆಯ ರೂಪ. ನಡುವಿನ ಭಾಗ ನೀರು ಹರಿಸುವ (ಅಭಿಶೇಖದ) "ಕಾಲುವೆ” ರೂಪದಾಳುತ್ತದೆ. ಇಂದಿನ ಪೀಠ ಇರುವ ಲಿಂಗ ಇದೇ. ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ